इतिहास/आख्यायिका

मराठ्यांचे “Achilles” – रामचंद्र हरी पटवर्धन
रामचंद्र हरी पटवर्धन मराठ्यांचा इतिहास ज्यांना माहित आहे त्यांच्यासाठी "पटवर्धन घराणे" नवीन नाही. पण त्यांच्याविषयी फारसा कुठे उल्लेख झालेला दिसत ...

“पाटील” शब्दाचा रोचक इतिहास
इतिहासाची पाने पालटताना "पाटील" शब्दाबद्दल एक वेगळा संदर्भ सापडला. याबद्दल आम्ही पूर्वी वाचले नव्हते. शिलाहार राजवंशातील हरिपालदेव राजाचा ठाण्यातील आगाशी ...

शिवप्रताप दिन – कृष्णाजी भास्कर – इतिहास काय सांगतो?
१० नोव्हेंबर हा संबंध भारतात शिवप्रताप दिन म्हणून मानला जातो. या दिवशी १६५९ साली समर्थांच्या भाषेत सांगायचं झालं तर साक्षात ...
मुक्तांगण

कृषीधन – रिक्षातला प्रवासा आणि एक निराळाच अनुभव
देवाशप्पथ सत्य सांगेन आणि फक्त सत्यच सांगेन! पण, काही योगायोगसुद्धा इतके विचार असतात की स्वतःलाच विश्वास बसत नाही. दुसऱ्यांनी शंका ...

घटकंचुकी – एक अपरिचित अचर्चित शाक्त प्रथा
घटकंचुकी - आमचा संदर्भ घटकंचुकी, दोन तीन दिवसांपूर्वीच हा शब्द प्रथम वाचनात आला. इतिहासाबद्दल वाचन करत राहणे हा आमचा आवडता ...

Transit of Venus – शुक्र पारगमन आणि काही आठवणी
काल म्हणजे २४ नोव्हेंबर २०२२, मी नेहमीच्या सवयीप्रमाणे त्या दिवशी इतिहासात काय झालं याबद्दल जरा माहिती गोळा करत होतो. तेव्हा ...
साहित्य
झेन कथा

झेन कथा मराठीत – आभार!? (Do You Want Me To Thank you!?
आभार कुणी कुणाचे मागायचे?.. पूर्वी उमेझा नावाचा एक धनाढ्य व्यापारी होता. त्याला दानधर्म करायचा नाद होता. त्याच्या गावात एक शियेत्सु ...

झेन कथा मराठीत – भिकाऱ्याचे झेन (Story of Tosui A Beggar’s Zen)
तोसुई नावाचे एक खूप प्रतिष्टीत आणि मोठे झेन धर्मगुरू होते. त्यांची ख्याती सर्वदूर पसरली होती. तोसुई वेगवेगळ्या मंदिरांमध्ये आणि मठांमध्ये ...

झेन कथा मराठीत – एशून चा मृत्यू (Eshun’s Death)
स्त्री झेन संन्यासी एशून साधारण ६० वर्षांच्या होत्या जेव्हा त्यांना जाणीव झाली की हा दिवस त्यांचा शेवटचा दिवस आहे, मृत्यू ...
कविता (रसग्रहण)

जे कां रंजले गांजले – संपूर्ण अभंग आणि भावार्थ
"जे कां रंजले गांजले!" संत तुकाराम महाराजांचं नाव घेतलं की या अभंगाचा उल्लेख होणार नाही असं होणं अशक्य आहे. काही ...

कोकिलान्योक्ति – कृष्णशास्त्री चिपळूणकर (संपूर्ण)
कृष्णशास्त्री चिपळूणकरांनी अनेक अन्योक्ति रचल्या त्यांच्यापैकी एक अत्यंत प्रसिद्ध अन्योक्ति म्हणजे "कोकिलान्योक्ति". संस्कृतप्रचुर मराठी म्हटलं की काही हिमालयासम उत्तुंग नावे ...

हाचि नेम आतां – संत तुकाराम महाराज (भावार्थ)
विराणी किंवा विरहिणी म्हटलं की सहज मनात येतात ते म्हणजे ज्ञानेश्वर माऊली. पण किती जणांना हे ठाऊक आहे की संत ...
वृत्ताभ्यास

चंद्रकांत (पतितपावन) वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव - चंद्रकांत (पतितपावन) वृत्त प्रकार - मात्रावृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या - २६ मात्रांची विभागणी - चंद्रकांत (पतितपावन) ...

उपजाति वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव - उपजाति वृत्त प्रकार - अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या - १६ + १५ वृत्त अक्षर संख्या - ...

उपेंद्रवज्रा वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव - उपेंद्रवज्रा वृत्त प्रकार - अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या - १५ वृत्त अक्षर संख्या - ११ गणांची ...