वृत्ताचे नाव – पंचचामर वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – १६ + १५ वृत्त अक्षर संख्या – ११ + ११ गणांची विभागणी – ज, र, ज, र, ज, ग (ल गा ल गा । ल गा ल गा । ल गा ल गा । ल गा ल गा) यति – इंद्रवज्रा आणि […]
घनाक्षरी वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – घनाक्षरी वृत्त प्रकार – मात्रावृत्त (अर्ध समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – ३१ / ३२ / ३३ मात्रांची विभागणी – घनाक्षरी वृत्तात पहिल्या तीन चरणात ८ मात्रा आणि शेवटच्या चरणात ७/८/९ मात्रा असतात. मात्र जर शेवटच्या चरणात जेवढ्या मात्र असतील तितक्याच मात्रा काव्याच्या अखेरपर्यंत असल्या पाहिजेत हा नियम आहे. यति – ८ – […]
कोकिळा वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – कोकिळा वृत्त प्रकार – मात्रावृत्त (अर्ध समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – २६ (चंद्रकांत) + १६ (पादाकुलक) मात्रांची विभागणी – कोकिळा वृत्तात पहिल्या चरणात २६ मात्रा आणि पुढील चरणात १६ मात्रा असतात, त्यामुळे हे अर्धसमवृत्त आहे. यति – चंद्रकांत आणि पादाकुलक यांचे यति नियम लागू पडतात. नियम – पहिल्या चरणात (धृपद) चंद्रकांतच्या २६ […]
फटका वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – फटका वृत्त प्रकार – मात्रावृत्त (अर्ध समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – ३० मात्रांची विभागणी – फटका वृत्तात प्रत्येक चरणात ३० मात्रा असतात, त्यामुळे हे समवृत्त आहे. यति – ८ व्या, १६ व्या आणि २४ व्या मात्रेवर नियम – प्रत्येक चरणात ३० मात्रा चरणांत मात्रांची विभागणी ८+८+८+६ अशी असते. फटका बद्दल माहिती फटका […]
सूर्यकांत (समुदितमदना) वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – सूर्यकांत (समुदितमदना) वृत्त प्रकार – मात्रावृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – २६ मात्रांची विभागणी – सूर्यकांत (समुदितमदना) वृत्तात प्रत्येक चरणात २६ मात्रा असतात, त्यामुळे हे समवृत्त आहे. यति – ८ व्या आणि १६ व्या मात्रेवर नियम – प्रत्येक चरणात २७ मात्रा चरणांत मात्रांची विभागणी ८+८+८+१+२ अशी असते. सूर्यकांत (समुदितमदना) बद्दल माहिती सूर्यकांत […]
चंद्रकांत (पतितपावन) वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – चंद्रकांत (पतितपावन) वृत्त प्रकार – मात्रावृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – २६ मात्रांची विभागणी – चंद्रकांत (पतितपावन) वृत्तात प्रत्येक चरणात २६ मात्रा असतात, त्यामुळे हे समवृत्त आहे. यति – ८ व्या आणि १६ व्या मात्रेवर नियम – प्रत्येक चरणात २६ मात्रा चरणांत मात्रांची विभागणी ८+८+८+२ अशी असते (काही ठिकाणी ही विभागणी ८-८-६-४ […]
उपजाति वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – उपजाति वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – १६ + १५ वृत्त अक्षर संख्या – ११ + ११ गणांची विभागणी – त, त, ज, ग, ग (इंद्रवज्रा) + ज, त, ज, ग, ग (उपेंद्रवज्रा) यति – इंद्रवज्रा आणि उपेंद्रवज्रा चे यतिचे नियम नियम – उपजाति वृत्तात पहिले चरण इंद्रवज्रा वृत्तात […]
उपेंद्रवज्रा वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – उपेंद्रवज्रा वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – १५ वृत्त अक्षर संख्या – ११ गणांची विभागणी – ज, त, ज, ग, ग यति – ५ व्या अक्षरानंतर नियम – उपेंद्रवज्रा वृत्तात ज, त, ज, ग, ग गण U – U | – – U | U – U | – […]
इंद्रवज्रा वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – इंद्रवज्रा वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – १६ वृत्त अक्षर संख्या – ११ गणांची विभागणी – त, त, ज, ग, ग यति – ५ व्या अक्षरानंतर नियम – इंद्रवज्रा वृत्तात त, त, ज, ग, ग गण – – U | – – U | U – U | – […]
अनुष्टुभ छंद / अनुष्टुप छंद – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – अनुष्टुभ (अनुष्टुप) वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – निश्चित नियम नाही वृत्त अक्षर संख्या – एकूण ३२, प्रत्येक चरणात ८ अक्षरे गणांची विभागणी – निश्चित नियम नाही यति – ८ व्या अक्षरानंतर नियम – अनुष्टुभ वृत्तात / छंदात गणांचा निश्चित क्रम अथवा, मांडणी अपेक्षित नसते. पण कितव्या अक्षरावर लघु […]