वृत्ताचे नाव – इंद्रवज्रा वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – १६ वृत्त अक्षर संख्या – ११ गणांची विभागणी – त, त, ज, ग, ग यति – ५ व्या अक्षरानंतर नियम – इंद्रवज्रा वृत्तात त, त, ज, ग, ग गण – – U | – – U | U – U | – […]
अनुष्टुभ छंद / अनुष्टुप छंद – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – अनुष्टुभ (अनुष्टुप) वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – निश्चित नियम नाही वृत्त अक्षर संख्या – एकूण ३२, प्रत्येक चरणात ८ अक्षरे गणांची विभागणी – निश्चित नियम नाही यति – ८ व्या अक्षरानंतर नियम – अनुष्टुभ वृत्तात / छंदात गणांचा निश्चित क्रम अथवा, मांडणी अपेक्षित नसते. पण कितव्या अक्षरावर लघु […]
प्रियंवदा वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – प्रियंवदा वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – १६ वृत्त अक्षर संख्या – १२ गणांची विभागणी – न, भ, ज, र यति – ४ – ४ अक्षरांनंतर नियम – प्रियंवदा वृत्तात न, भ, ज, र गण U U U | – U U | U – U | – U […]
द्रुतविलंबि‍त वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – द्रुतविलंबि‍त वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – १६ वृत्त अक्षर संख्या – १२ गणांची विभागणी – न, भ, भ, र यति – नियम – द्रुतविलंबि‍त वृत्तात न, भ, भ, र गण U U U | – U U | – U U | – U – आणि मात्रा १११ […]
शिखरिणी वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – शिखरिणी वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – २५ वृत्त अक्षर संख्या – १७ गणांची विभागणी – य, म, न, स, भ, ल, ग यति – ६ व्या आणि ११ व्या अक्षरावर नियम – शिखरिणी वृत्तात य, म, न, स, भ, ल, ग गण U – – | – – […]
पादाकुलक वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – पादाकुलक वृत्त प्रकार – मात्रावृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – १६ मात्रांची विभागणी – पादाकुलक वृत्तात किंवा छंदात प्रत्येक कडव्यात चार चरण असतात आणि प्रत्येक चरणात १६ मात्रा असतात. त्यामुळे पादाकुलक हे समवृत्त आहे. यति – ८ व्या मात्रेवर नियम – प्रत्येक चरणात १६ मात्रा यदतीतकृतविविधलक्ष्मयुतैर्मात्रासमदिपादैः कलितम् । अनियतवृत्तपरिमाणसहितं प्रथितं जगत्सु पादाकुलमम् […]
केशवकरणी वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – केशवकरणी वृत्त प्रकार – मात्रावृत्त वृत्त मात्रा संख्या – ध्रुवपद : २७, १६ आणि कधीकधी अंतरा २१ मात्रांचा मात्रांची विभागणी – ध्रुवपदात पहिल्या चरणात २७ आणि दुसऱ्या चरणात १६ मात्रांच्या विभांगामध्ये विभागले जाते. काही काव्यांमध्ये सगळे काव्य अशाच मांडणीत असते. काही काव्यांमध्ये ध्रुवपद वरीलप्रमाणे आणि अंतऱ्यातील चरणे २१ मात्रांच्या असतात. यति – […]
वसंततिलका वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – वसंततिलका वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – २१ वृत्त अक्षर संख्या – १४ गणांची विभागणी – त, भ, ज, ज, ग, ग यति – नियम – वसंततिलका वृत्तात त भ ज ज ग ग गण आणि शेवटी एक ग (गुरू) म्हणजे – – U | – U U | […]
मंदारमाला वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – मंदारमाला वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – ३६ वृत्त अक्षर संख्या – २२ गणांची विभागणी – त, त, त, त, त, त, त, ग यति – ४ थ्या, १० व्या ,१६ व्या आणि २२ व्या मात्रेवर नियम – मंदारमाला वृत्तात सात त गण आणि शेवटी एक ग (गुरू) म्हणजे […]
शार्दूलविक्रीडित वृत्त – नियम आणि उदाहरणे
वृत्ताचे नाव – शार्दूलविक्रीडित वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – ३० वृत्त अक्षर संख्या – १९ गणांची विभागणी – म, स, ज, स, त, त, ग यति – १२ व्या मात्रेवर नियम – शार्दूलविक्रीडित वृत्तात म, स, ज, स, त, त, ग गण येतात य म्हणजे – – – । U U […]