वृत्ताचे नाव – केशवकरणी वृत्त प्रकार – मात्रावृत्त वृत्त मात्रा संख्या – ध्रुवपद : २७, १६ आणि कधीकधी अंतरा २१ मात्रांचा मात्रांची विभागणी – ध्रुवपदात पहिल्या चरणात २७ आणि दुसऱ्या चरणात १६ मात्रांच्या विभांगामध्ये विभागले जाते. काही काव्यांमध्ये सगळे काव्य अशाच मांडणीत असते. काही काव्यांमध्ये ध्रुवपद वरीलप्रमाणे आणि अंतऱ्यातील चरणे २१ मात्रांच्या असतात. यति – […]
संत कान्होपात्रा, महाराष्ट्रातील महान संत परंपरेतील एक अत्यंत आदरणीय नाव. पांडुरंग परमेश्वराने जिचे प्राण आपल्या स्वरुपामध्ये मिळवून घेतले ती संत कान्होपात्रा. आपला जन्म कुठल्या कुळात आणि समाजात व्हावा हे आपल्या हाती नसते. पण, आपल्या जन्माचे सार्थक ईश्वरभक्तीने कसे करावे याचे अप्रतिम उदाहरण म्हणजे, संत कान्होपात्रा! एका गणिकेच्या पोटी जन्म झाला पण लहानपणापासूनच त्यांच्या मनात पांडुरंगाबद्दल […]
वृत्ताचे नाव – वसंततिलका वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – २१ वृत्त अक्षर संख्या – १४ गणांची विभागणी – त, भ, ज, ज, ग, ग यति – नियम – वसंततिलका वृत्तात त भ ज ज ग ग गण आणि शेवटी एक ग (गुरू) म्हणजे – – U | – U U | […]
वृत्ताचे नाव – मंदारमाला वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – ३६ वृत्त अक्षर संख्या – २२ गणांची विभागणी – त, त, त, त, त, त, त, ग यति – ४ थ्या, १० व्या ,१६ व्या आणि २२ व्या मात्रेवर नियम – मंदारमाला वृत्तात सात त गण आणि शेवटी एक ग (गुरू) म्हणजे […]
संत मुक्ताबाई, साक्षात मुक्तीचा मार्ग! ज्ञानदेवांना “ताटी उघडून” विश्वाला उपदेश द्या सांगणाऱ्या संत मुक्ताबाई! त्यांना आपण प्रेमाने मुक्ताई देखील म्हणतो. संत मुक्ताबाई यांनी देखील अभंग रचले. अद्वैतावर त्यांचे भाष्य विचार करायला लावणारे आणि गूढ आहे. प्रत्येक शब्द जणू शिवधनुष्य आहे. खऱ्या अर्थाने ज्याला इंग्रजीत आपण “Mystic” म्हणतो तशा मुक्ताई आहेत. त्यांच्याच अभंगाच्या संग्रहातील एक अप्रतिम […]
चिंचवडचे मोरया गोसावी सर्वविख्यात गणपती भक्त आणि गाणपत्य पंथाचे मुख्य आहेत. त्यांनी गणपती वर अनेक श्लोक आणि आरत्या रचल्या. त्यातील काही प्रसिद्ध “शेंदूर लाल चढायो” आणि “नानापरिमळ दूर्वा“. पण याखेरीजही अशी अनेक स्तोत्रे आणि श्लोक आपण लहानपणापासून ऐकत अथवा म्हणत आलेलो आहोत, जी खरं तर मोरया गोसावी यांनी रचली आहेत हे देखील लक्षात राहात नाही. […]
वृत्ताचे नाव – शार्दूलविक्रीडित वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – ३० वृत्त अक्षर संख्या – १९ गणांची विभागणी – म, स, ज, स, त, त, ग यति – १२ व्या मात्रेवर नियम – शार्दूलविक्रीडित वृत्तात म, स, ज, स, त, त, ग गण येतात य म्हणजे – – – । U U […]
वृत्ताचे नाव – भुजंगप्रयात वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त (समवृत्त) वृत्त मात्रा संख्या – २० वृत्त अक्षर संख्या – १२ गणांची विभागणी – य, य, य, य यति – १० व्या मात्रेवर नियम – भुजंगप्रयात वृत्तात चार य गण येतात य म्हणजे U– | U– | U– | U– म्हणजे १२२ । १२२ ।१२२ । १२२ […]
वृत्ताचे नाव – कामदा वृत्त प्रकार – अक्षरगणवृत्त वृत्त मात्रा संख्या – १६ वृत्त अक्षर संख्या – १० गणांची विभागणी – र, ज, य, ग यति – निश्चित नियम नाही नियम – कामदा वृत्तात रा, य, ज, ग गण -U- | U– | U-U | – म्हणजे २१२ । १२२ ।१२१ । २ कामदा बद्दल […]
वृत्ताचे नाव – प्रणयप्रभा वृत्त प्रकार – मात्रावृत्त वृत्त मात्रा संख्या – १६ मात्रांची विभागणी -ध्रुवपद आणि अंतर्‍याच्या तीन चरणात १६ मात्रा आणि शेवटच्या चरणात १४ मात्रा “मात्र” (पद्मावर्ती विषमवृत्त)प्रणयप्रभा वृत्तात ८ – ८ मात्रांच्या फोडी येत असल्याने पद्मावर्ती (पद्म म्हणजे ८). तसेच सर्व चरणांमध्ये सामान मात्रा नसल्याने विषमवृत्त. यति – निश्चित नियम नाही नियम […]