Ainu (ऐनू) : जपानचे मूळ आणि अनोखे लोक
जपान म्हटले की डोळ्यासमोर येते टोकियोची गजबज, चेरी ब्लॉसमचे गुलाबी सौंदर्य, सामुराईचा इतिहास आणि अत्याधुनिक तंत्रज्ञान. पण या आधुनिक जपानच्या मागे एक प्राचीन आणि दुर्लक्षित इतिहास दडलेला आहे, तो म्हणजे ऐनू लोकांचा. हे लोक जपानचे मूळ निवासी मानले जातात, ज्यांची संस्कृती आणि ओळख आधुनिक जपानी समाजापेक्षा पूर्णपणे वेगळी आहे.
ऐनू लोकांचा इतिहास: संघर्षाची गाथा
ऐनू लोक मुख्यतः जपानच्या उत्तरेकडील बेटांवर, विशेषतः होक्काइडो मध्ये, आणि रशियाच्या काही भागांमध्ये (साखालिन आणि कुरील बेटे) वास्तव्य करतात. हजारो वर्षांपासून ते या प्रदेशातील निसर्गावर अवलंबून होते. शिकार करणे, मासेमारी करणे आणि रानभाज्या गोळा करणे हा त्यांच्या जीवनाचा अविभाज्य भाग होता.
१८ व्या शतकापासून जपानी साम्राज्याचा विस्तार होऊ लागला आणि होक्काइडो बेटावर त्यांचे वर्चस्व वाढले. याचा परिणाम म्हणून ऐनू लोकांवर अनेक निर्बंध लादले गेले. त्यांच्या जमिनी काढून घेतल्या गेल्या, त्यांच्या भाषा आणि सांस्कृतिक पद्धतींवर बंदी घालण्यात आली. त्यांना जपानी समाजात मिसळण्यास भाग पाडले गेले, ज्यामुळे त्यांची मूळ ओळख आणि संस्कृती धोक्यात आली.
२० व्या शतकात त्यांच्या हक्कांबद्दल जागरूकता वाढली. अनेक वर्षांच्या संघर्षांनंतर, २००८ मध्ये जपानी सरकारने अखेर ऐनू लोकांना जपानचे मूळनिवासी म्हणून अधिकृत मान्यता दिली. हा त्यांच्यासाठी एक मोठा विजय होता, ज्यामुळे त्यांना आपली संस्कृती पुन्हा जतन करण्याची संधी मिळाली.
समृद्ध आणि निसर्गपूजक संस्कृती
ऐनू लोकांची संस्कृती निसर्गाशी अत्यंत जोडलेली आहे. ते निसर्गाला देव मानतात आणि त्यांच्या प्रत्येक सणासुदीत, धार्मिक विधींमध्ये निसर्गाचा आदर केला जातो.
- धर्म आणि अध्यात्म: ऐनू लोक ‘कामुय’ (Kamuy) नावाच्या आत्म्यांवर किंवा देवांवर विश्वास ठेवतात. हे देव निसर्गातील प्रत्येक वस्तूत आहेत, जसे की अग्नी, पाणी, प्राणी आणि वनस्पती. अस्सल ऐनू पद्धतीनुसार, तपकिरी अस्वलाला (ब्राउन बेअर) ‘कामुय’ मानले जाते आणि त्याचा आदर केला जातो.
- कला आणि हस्तकला: त्यांची कला विशेषतः लाकडी कोरीव काम आणि वस्त्रांवरून दिसून येते. त्यांच्या लाकडी कलाकृतींमध्ये भूमितीय (Geometric) नमुने कोरलेले असतात. त्यांच्या पारंपरिक वस्त्रांना अत्तुशी (Attus) म्हणतात. ते एका विशिष्ट झाडाच्या सालीपासून बनवतात आणि त्यावर हाताने सुंदर नक्षीकाम केलेले असते.
- भाषा आणि मौखिक परंपरा: ऐनू भाषा जपानी भाषेपेक्षा पूर्णपणे वेगळी आहे. ही भाषा आता दुर्मिळ झाली आहे, परंतु ऐनू लोक आपली भाषा आणि कथा पुन्हा जिवंत करण्याचा प्रयत्न करत आहेत. त्यांच्या मौखिक परंपरांमध्ये लोकगीते आणि महाकाव्ये (युकाऱ्या) यांचा समावेश आहे. ही महाकाव्ये अनेक पिढ्यांपासून तोंडी स्वरूपात जतन केली गेली आहेत.
- टॅटूची प्रथा: पूर्वीच्या ऐनू स्त्रियांमध्ये टॅटू काढण्याची प्रथा होती. त्यांच्या ओठांभोवती आणि हातांवर टॅटू काढले जात होते. या टॅटूंना सामाजिक आणि धार्मिक महत्त्व होते, पण जपानी सरकारने ही प्रथा बेकायदेशीर ठरवली.
आजही, अनेक आव्हानांना तोंड देत, ऐनू लोक आपली ओळख आणि संस्कृती जपण्यासाठी प्रयत्न करत आहेत. होक्काइडोमध्ये अनेक संग्रहालयं आणि सांस्कृतिक केंद्र आहेत, जिथे तुम्ही त्यांच्या इतिहासाबद्दल आणि संस्कृतीबद्दल अधिक माहिती घेऊ शकता. ऐनू लोक जपानच्या सांस्कृतिक विविधतेचा एक महत्त्वाचा भाग आहेत आणि त्यांचा इतिहास आपल्याला शिकवतो की मूळ संस्कृतींचे जतन करणे किती महत्त्वाचे आहे.
