शिवरायांचे गुप्तहेर खाते किती जबरदस्त होते हे त्यांनी केलेल्या यशस्वी मोहिमा, परिणामकारक हल्ले आणि रणनीतीमधील शिताफीवरुन उघड आहेच. पण त्यांच्या गुप्तहेरखात्याबद्दल फार कुणाला काही अवगत नाही हे ही त्या खात्याचे एक यशच आहे हे आपण विश्वासराव नानाजी प्रभु दिघे मुसेखोरेकर यांच्यावरील ब्लॉगवरून सिद्ध होतेच. पण तरीही जो काही ऐतिहासिक मजकूर, पत्रे इत्यादी साहित्य उपलब्ध आहे […]
हेटकरी आणि मावळे “शिवकाल” म्हटलं की एक शब्द आपोआप मनात उमटतो तो म्हणजे मावळे! मराठ्यांचे सैन्य म्हटले की मावळे असे जणू एक समीकरणच झालेले आहे. खरं तर मावळ प्रांतात जे राहतात ते मावळे या हिशोबाने शिवाजी महाराजांच्या सैन्यात बहुतेक सगळे सैनिक आणि योद्धे मावळातीलच होते असं म्हणावं लागेल. पण, वस्तुस्थिती तशी नाही. इतिहासाची पाने ओलांडताना, […]
कोणत्याही साम्रज्याच्या गुप्तहेर खात्याबद्दल विशेष माहिती न मिळणे हे खरं तर त्या गुप्तहेर खात्याचे यशच आहे. आपल्या शिवाजी महाराजांच्या गुप्तहेर खात्याबद्दल देखील असंच आहे. शिवरायांच्या गुप्तहेरांबद्दल फारशी माहिती कुठे मिळत नाही. फक्त काहीच ठिकाणी त्यांचा थोडा फार उल्लेख केलेला आहे. त्यावरूनच समजतं की शिवरायांचे गुप्तहेर खाते किती कर्तव्यदक्ष होते. शिवकालीन गुप्तहेर म्हटलं की पहिलं नाव […]
शब्द आणि त्यांचा इतिहास, हा एक अत्यंत रोचक आणि मनोरंजक छंद आहे. या छंदाची जोपासणी करताना कधी काय सापडेल याचा काही नेम नाही? यातच भारत इतिहास संशोधक मंडळातील काही कागदपत्रे वाचत असताना “चौधरी” या शब्दाच्या व्युत्पत्तिबद्दल माहिती समोर आली. वि. का. राजवाडे यांच्या एका लघुलेखात ही माहिती दिलेली आहे. अजूनही काही स्रोतांच्या मार्फत ही माहिती […]
आफ्रिकन चित्ता आणि भारतीय वाघ भारतात खरं तर पट्टेरी वाघ आणि बिबटे हेच जंगली मार्जार मानले जातात. पण पूर्वी भारतात चित्ते देखील होते हे कधीकधी आठवत नाही. गेले काही दिवस आफ्रिकेतून भारतात आणलेल्या चित्त्यांबद्दल भरपूर चर्चा सुरु आहे. माझ्या मते हे एक चांगले पाऊल आहे. माणसाच्या रक्तपिपासू छंदापायी हा उमदा प्राणी भारतातून विलुप्त झाला. भारतात […]
इतिहासाची पाने उलटताना कधीकधी अचानक धक्कादायक, अजब घटना आणि व्यक्ती समोर येतात. माणूस विचारात पडतो की असं कसं घडलं!? एलिझाबेथ बॅथरी चा (Elizabeth Bathory) जन्म, युरोपमधील हंगेरी मध्ये राजकीयदृष्ट्या एका प्रभावशाली कुटुंबात ७ ऑगस्ट १५६० साली झाला. तिचे काका पोलंड चे राजे आणि पुतण्या ट्रान्सिल्व्हानिया चा राजपुत्र. तिचा पती फेरेंक नाडासडी (Ferenc Nádasdy) हा सुद्धा […]
अनेक जणांनी (म्हणजे ज्यांनी सोशल मिडिया वर विहार केलेला आहे त्यांनी) एक विचित्र मुखवटा नक्की बघितला असेल. बारीक पण पल्लेदार मिश्या, या कानापासून त्या कानापर्यंत चेहरा व्यापलेलं हास्य आणि तरीही कोणत्याही अंगाने आनंदी न दिसणारा! किंबहुना मनात काहीतरी शिजत आहे, खदखदत आहे याची आशंका निर्माण करणारा हा मुखवटा. हा मुखवटा बंडाचे, अशांततेचे – अस्थिरतेचे एक […]
आम्ही बापट, आमचे मूळगाव कोकणातील चिपळूण पासून जेमतेम ८ मैल अंतरावर आहे. सांगायचा मुद्दा इतकाच की इतिहासातील चित्त्पावनांबद्दल काही संदर्भ शोधत असताना “भारतीय इतिहास संशोधक मंडळाचे” एक पत्रक१ वाचनात आले. या पत्रकातील चित्त्पावनांबद्दलच्या इतिहासाबद्दल रा. वि. का राजवाडे यांच्या प्रबंधात या शहराच्या नावाच्या इतिहासाबद्दल माहिती दिलेली आहे. त्या पत्रकाचा संदर्भ खाली देईनच. तर त्या प्रबंधात […]
टापांचा आवाज, पंडितजींचे संगीत, लता दिदींचे स्वर, कविश्रेष्ठ कुसुमाग्रज यांचे शब्द आणि शूरवीरांच्या आठवणीने चढलेले स्फुरण. “वेडात मराठे वीर दौडले सात” हे शब्द कानी पडताच अंगावर रोमांच उभे राहतात. मराठ्यांचे असीम शौर्य, हिंदवी स्वराज्यासाठी केलेले बलिदान, देव देश आणि धर्मासाठी उचलेले खड्ग सगळं काही डोळ्यांसमोर उभं राहतं. मराठी साम्राज्याचा गौरवशाली धगधगता इतिहास. आणखी एक माहिती […]
केट शेपर्ड यांच्या स्मरणार्थ दहा डॉलर ची नोट
स्त्रियांना मताधिकार आजच्या जगात स्त्रियांना मताधिकार असणे, त्यांनी मतदानात सक्रिय सहभाग घेणे इतकंच काय तर उमेदवार म्हणून उभे राहणे हे देखील एकदम सामान्य आहे. कोणालाच यात काहीच विशेष वाटत नाही. पण १९ व्या शतकापर्यंत स्त्रियांना मताधिकार नव्हता हे किती जणांना माहित आहे? ज्या ज्या पाश्चात्य देशांना आपण “प्रगत” समजतो त्या देशांमध्येही स्त्रियांना मतदानाचा अधिकार अगदी आत्ता […]